Cân bằng điện tử trên ô tô là gì và nó hoạt động ra sao?

ESP được xem là giải pháp hoàn hảo hỗ trợ đắc lực cho người điều khiển ô tô trong quá trình tham gia giao thông, đặc biệt là đối với các dòng xe có hiệu suất cao hoặc di chuyển trong các môi trường có độ ma sát thấp.

Tuy nhiên, có rất nhiều người chưa hiểu rõ về ESP và vẫn còn có sự nhầm lẫn giữa các khái niệm. 

Bài viết hôm nay sẽ giới thiệu đến bạn đọc những thông tin chi tiết về hệ thống ESP để nắm bắt thông tin một cách nhanh chóng nhất.

Xem thêm: Hệ thống treo là gì?

1. Định nghĩa ESP là gì?

ESP là tên viết tắt của cụm từ "Electronic Stability Program" nghĩa là Hệ thống Cân bằng Điện tử. Hệ thống ESP được cài đặt và trang bị trên xe ô tô với mục đích giúp xe di chuyển ổn định, cân bằng và nâng cao tính an toàn khi tham gia giao thông.

Hệ thống cân bằng điện tử ESP có tác dụng giúp xe đạt được sự ổn định, tránh bị mất lái, văng đuôi hay lật xe trong những tình huống vào cua ở tốc độ cao hay đánh lái đột ngột.

Đây được xem như là lá bùa hộ mệnh giúp giảm đáng kể những tai nạn, thương vong trong những tình huống bất ngờ xảy ra.

2. Lịch sử ra đời và vai trò của ESP trên ô tô

Hệ thống cân bằng điện tử xuất hiện lần đầu tiên trên Mercedes-Benz vào năm 1987 với tên nguyên bản là hệ thống "kiểm soát độ bám đường".

Từ đầu những năm 1990 cho đến nay, công nghệ này đã được nhiều nhà sản xuất ô tô khác chú trọng phát triển và ứng dụng trên hầu hết các mẫu xe.

Cân bằng điện tử ESP là một trong những hệ thống an toàn tiêu chuẩn trên những chiếc xe cao cấp và dần trở nên phổ biến với hầu hết các mẫu xe trên thị trường.

Vai trò của ESP giúp tài xế làm chủ tay lái hiệu quả hơn, điều khiển phương tiện đi đúng lịch trình.

Đặc biệt là đảm bảo những chiếc xe bám đường hiệu quả hơn khi đi qua các địa hình trơn trượt, bùn lầy hoặc đánh lái đột ngột khi gặp chướng ngại vật.

3. Cấu tạo & nguyên lý hoạt động của ESP trên ô tô

Hệ thống cân bằng điện tử ESP được cấu tạo từ 6 bộ phận chính sau đây:

Hệ thống cân bằng điện tử ESP không hoạt động riêng lẻ. Đây là hệ thống tổ hợp của nhiều bộ phận khác nhau và trung tâm xử lý ECU. Nguyên lý hoạt động của ESP thông qua các bước sau:

Bước 1: ESP thu tín hiệu từ các bộ phận cảm biến như áp lực phanh, góc lái, chân ga, bướm ga,...

Bước 2: Truyền thông tin đến trung tâm xử lý ECU

Bước 3: Nếu thông số vượt ngưỡng định mức thì hệ thống ESP sẽ can thiệp từng vấn đề để đưa chiếc xe nhanh chóng về trạng thái cân bằng.

4. Tầm quan trọng của ESP khi tham gia giao thông

Dưới đây là tầm quan trọng của hệ thống cân bằng điện tử đã hỗ trợ lái xe trong quá trình tham gia giao thông:

4.1. Giúp ô tô đi đúng lộ trình

ESP sẽ kiểm soát các hoạt động của phương tiện đã lắp đặt hệ thống, tính toán góc đạn lái, gia tốc và cảm biến góc quay. Tự động tác động lực phanh lên các bánh xe riêng biệt giúp xe không bị mất lái.

4.2. Kiểm soát độ bám đường và điều chỉnh hệ thống chống bó cứng phanh ABS

Phanh đột ngột có thể gây ra tai nạn giao thông khi có các phương tiện khác ở xung quanh. Việc phanh gấp có thể khiến xe bị mất độ bám đường trong lốp, dễ bị trượt.

Ngay lúc này, hệ thống ESP sẽ phản hồi ngay lập tức bằng cách phát tín hiệu cho hệ thống phanh ABS, tạo áp lực lên phanh đĩa để các bánh xe bám đường trở lại.

4.3. Phân phối lực phanh điện tử EBD

ESP sẽ tự động cân bằng lực phanh giữa bánh trước và bánh sau trước khi ABS được kích hoạt, nếu bánh sau bị bó cứng. Ngoài ra, hệ thống ESP sẽ tối ưu hóa tính năng phanh bằng cách điều chỉnh lực phanh phù hợp với trọng tải, dù là thêm hành lý hoặc thêm hành khách.

Tìm hiểu thêm: Hệ thống chống bó cứng phanh ABS

4.4. Hỗ trợ phanh khẩn cấp

Hệ thống ESP nhanh chóng phát hiện kịp thời trong trường hợp tài xế đạp phanh bất ngờ nhưng không đủ lực để xe dừng lại nhanh chóng.

Đồng thời, hệ thống sẽ bổ sung thêm lực phanh cần thiết để giảm tốc độ nhanh nhất và giảm quãng đường phanh.

Khi tài xế nhả bàn đạp phanh, chế độ phanh thông thường sẽ được khôi phục.

5. So sánh các hệ thống cân bằng điện tử ESP/ ESC/ DSG/ VSA/ VSC/ VDC/ PSM trên thị trường hiện nay

ESP, ESC hay VSC,... đều là cách gọi cho hệ thống cân bằng điện tử mà mỗi hãng xe có cách định danh khác nhau.

6. Có lắp thêm hệ thống ESP trên ô tô được không?

Trong vài năm gần đây, mật độ ô tô tham gia giao thông ngày càng tăng cao. Vì thế, hệ thống cân bằng điện tử rất cần thiết và càng phổ biến hơn trên tất cả các dòng xe mới.

Vì vậy nên lắp thêm hệ thống ESP với các dòng xe cũ, nhất là những dòng xe bình dân thường không có trang bị an toàn này. Với một số mẫu xe giá rẻ như Hyundai Grand i10, Toyota Wigo,... hay một số phiên bản giá rẻ như Kia Soluto Deluxe, Mitsubishi Atttrage MT & CVT cũng bị cắt giảm trạng bị cân bằng điện tử,....

Theo các chuyên gia, những cửa hàng sửa chữa bên ngoài không thể tự lắp thêm cân bằng điện tử. Bởi tính năng này chỉ nhà sản xuất mới trang bị được do cấu tạo của hệ thống cân bằng điện tử rất phức tạp. Hệ thống ESP được kết hợp với nhiều hệ thống khác như chống bó cứng phanh ABS, phân bố lực phanh điện tử EBD, kiểm soát lực kéo TCS để kiểm soát điều chỉnh lực phanh, thậm chí là kiểm soát điều chỉnh cả momen động cơ. 

Vì vậy, việc lắp đặt thêm hệ thống cân bằng điện tử cần tìm địa chỉ sửa chữa và nâng cấp ô tô chuyên nghiệp có tay nghề cao thì đảm bảo được chất lượng và độ an toàn.

7. Cách nhận biết xe có hệ thống cân bằng điện tử

Việc kiểm tra trang bị ESP đã có trên ô tô chưa khá đơn giản và thường áp dụng 2 cách sau đây:

Cách 1: Kiểm tra phím tắt trên bảng đồng hồ.

Nút khởi động bật/ tắt hệ thống cân bằng điện tử ESP thường được bố trí ở bảng đồng hồ. Khi hệ thống ESP hoạt động, đèn bên phải sẽ sáng lên hoặc nhấp nháy. Còn khi hệ thống ESP không hoạt động, đèn phía bên trái sẽ sáng lên.

Cách 2: Dựa trên hiển thị ở màn hình hiển thị thông tin cho lái xe.

Tài xế ngồi vào ghế lái và bật chìa khóa. Trong trường hợp chưa đề nổ, chiếc xe sẽ sáng hết những cảnh báo. Nếu chiếc xe được trang bị hệ thống ESP thì biểu tượng chiếc xe với hai đường sóng song song sẽ sáng đèn.

8. Phân biệt ESP & eSP+

Tuy ESP & eSP+ nằm ở hai phạm trù hoàn toàn khác nhau nhưng với những "lái mới" thường nhầm lẫn giữa hai khái niệm này bởi vì cách viết khá giống nhau. 

ESP là chỉ hệ thống công nghệ an toàn cao cấp có nhiệm vụ hỗ trợ lái xe trong quá trình gặp phải những tình huống khẩn cấp, nhanh chóng "cân bằng" lại xe qua hệ thống điện tử và được thiết lập trên ô tô.

Còn động cơ eSP+ là viết tắt của cụm từ enhanced Smart Power. Đây là công nghệ động cơ độc quyền do Honda phát triển và sản xuất. Động cơ eSP+ được áp dụng chủ yếu trên xe tay ga với mục đích tăng độ bền, di chuyển mượt mà và mạnh mẽ hơn.

9. Một số thắc mắc thường gặp về hệ thống CBĐT ESP

Dưới đây là tổng hợp những thắc mắc về hệ thống cân bằng điện tử ESP mà người dùng thường gặp phải. Đính kèm là câu trả lời giúp bạn đọc có cái nhìn rõ ràng nhất. 

Cách bật/ tắt hệ thống cân bằng điện tử ESP

Với những mẫu xe được trang bị sẵn phím tắt hệ thống cân bằng điện tử, nhà sản xuất thường bố trí phím tắt ở những vị trí thuận tiện nhất như vô lăng, bảng taplo hoặc bệ cần số.

Thông thường, hệ thống cân bằng điện tử thường tự khởi động khi xe lăn bánh. Trong một số trường hợp, người lái có thể chủ động bật/ tắt nhanh chóng bằng nút điều khiển này.

Khi nào cần tắt hệ thống cân bằng điện tử ESP

Trong một số trường hợp, hệ thống cân bằng điện tử ESP không thực sự hỗ trợ tài xế. Và dưới đây là hai trường hợp mà tài xế nên tắt công nghệ đầy tiện ích này:

Khi đi off-road, đi vào bùn lầy hoặc xe bị sa lầy

Tác dụng của hệ thống cân bằng điện tử chủ yếu phát huy khi xe chạy ở tốc độ cao, vào cua hay tránh chướng ngại vật bất ngờ. Còn khi di chuyển off-road, đi đường bùn hoặc trong trường hợp sa lầy, ESP thậm chí còn gây cản trở.

Nguyên nhân bởi trong trường hợp này, tốc độ di chuyển của xe khá chậm và khả năng di chuyển mỗi bánh không đều nhau. Đặc biệt, trong trường hợp sa lầy, bánh xe bị sa lầy sẽ có hiện tượng quay trơn. Nếu ESP hoạt động, ESP sẽ kích hoạt phanh hoặc giảm momen để hãm bánh xe lại. Và điều này càng khiến bánh xe lún sâu và khó thoát lầy hơn.

Khi di chuyển off-road, chiếc xe cần lực kéo rất lớn. Rơi vào tình huống này, ESP vô tình tác động khiến giảm công suất động cơ và khiến lực kéo của xe bị ảnh hưởng không ít.

Khi drift

Drift là một kỹ thuật lái xe mà người điều khiển cố tình làm thừa lái ở tốc độ cao, khiến bánh sau trượt trên đường nhưng vẫn có thể đảm bảo được tốc độ và hướng di chuyển của xe như mong muốn. 

Vì vậy, nếu bật ESP thì sẽ rất khó thực hiện drift vì ESP sẽ can thiệp khi bánh xe bị trượt.

Khi nào cần lắp thêm hệ thống cân bằng điện tử ESP trên ô tô

ESP là công nghệ cần thiết khi tham gia giao thông ở đô thị hiện nay. Đặc biệt là khi tài xế thường xuyên di chuyển ở những cung đường đông đúc hoặc thường xuất hiện những chướng ngại vật bất ngờ trên đường.

Tuy nhiên, công nghệ ESP không thể tùy tiện "độ" thêm vì liên quan đến nhiều công nghệ kèm theo như đã phân tích ở phía trên. Vì vậy, khi lắp thêm hệ thống cân bằng điện tử, tài xế cần tìm nơi sửa chữa, nâng cấp ô tô tay nghề cao và uy tín để đảm bảo an toàn và chất lượng.

Xem thêm: Các hệ thống an toàn & công nghệ hỗ trợ người lái trên ô tô

Hệ thống cân bằng điện tử ESP hiên nay đã trở thành trang bị an toàn tiêu chuẩn được áp dụng bắt buộc trên những mẫu xe bán ra thị trường ở nhiều quốc gia nhờ hiệu quả an toàn tối ưu của nó. Tuy nhiên, những tính năng an toàn chỉ phần nào làm giảm và hạn chế những thiệt hại trong các tình huống khẩn cấp, tai nạn xảy ra chứ không thật sự là bùa hộ mệnh bảo vệ tối đa cho người ngồi trên xe và xe. Điều quan trong nhất với những người tham gia giao thông là phải lái xe an toàn, chấp hành đúng luật giao thông và bảo dưỡng bảo trì xe để đảm bảo khả năng vận hành tốt nhất.