Kỷ nguyên xăng dầu sắp đến hồi kết tại Trung Quốc?

Phương tiện “xanh”

Không thể phủ nhận xe điện đang trở thành xu hướng tất yếu của ngành công nghiệp ô tô thế giới, đặc biệt là tại Trung Quốc - thị trường ô tô lớn nhất thế giới.

Vùng Taishang, miền nam Trung Quốc, nằm cách thành phố gần nhất hơn một giờ lái xe. Những người đàn ông lớn tuổi vẫn thường tụ tập ở nhà sinh hoạt cộng đồng vào mỗi buổi chiều. Thỉnh thoảng, người ta lại bắt gặp những chú gà béo lang thang khắp đường làng.

Giữa khung cảnh tưởng chừng vẫn còn đậm màu sắc nông thôn, không khó để nhìn ra một chiếc Tesla Model Y màu đen đang đậu trước cửa một ngôi nhà. Sun Hesheng, một doanh nhân 56 tuổi chuyên xuất khẩu kẹp tóc bằng nhựa, gần đây đã mua nó cho con trai ông, Sun Yajun.

Ông Sun Hesheng hài lòng vì chi phí vận hành ô tô điện thấp hơn so với các ô tô chạy xăng, trong khi con trai ông lại thích thiết kế thời trang và các tính năng công nghệ cao. “Tesla là phương tiện thời thượng của tương lai”, chàng trai 20 tuổi, nói.

Theo dữ liệu của BloombergNEF (BNEF), kể từ đầu năm 2017, Trung Quốc đã đạt doanh số hơn 18 triệu xe điện, gần một nửa tổng doanh số của thế giới và gấp 4 lần so với Mỹ. Đến năm 2026, nhóm nghiên cứu dự đoán rằng hơn 50% tổng doanh số bán xe chở khách mới ở Trung Quốc sẽ là xe điện, so với hơn 1/4 ở Mỹ.

Lượng mua hàng nội địa tăng vọt này đã giúp các công ty Trung Quốc xây dựng vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng xe điện trên thế giới, gây ra sự quan ngại ở Mỹ và châu Âu khi các nhà hoạch định chính sách lo lắng về việc bị bỏ lại phía sau. 

Nhưng việc Trung Quốc chuyển đổi từ động cơ đốt trong sang động cơ điện có những hệ quả vượt xa khỏi phạm vi của ngành công nghiệp ô tô.

Robert Brecha, giáo sư về tính bền vững tại Đại học Dayton ở Ohio, cho biết: “Mỗi chiếc ô tô bạn bắt đầu lái bằng điện, bạn sẽ không lái bằng dầu. Nếu tốc độ tăng trưởng xe điện của Trung Quốc duy trì trong thập kỷ tới, điều đó sẽ ảnh hưởng lớn đến mức tiêu thụ xăng dầu trên toàn thế giới”.

Trung Quốc là quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới. Mức tăng trưởng tiêu thụ khổng lồ kéo dài hai thập kỷ của nước này đã giúp đưa giá dầu lên mức 100 USD một thùng và tạo ra nhiều tỷ phú từ những vùng như Texas và các tiểu vương quốc khu vực Trung Đông.

Lĩnh vực vận tải chiếm gần một nửa tổng lượng tiêu thụ dầu của Trung Quốc, do đó, với số lượng xe điện ngày càng tăng đồng nghĩa với việc nhu cầu nhiên liệu dự kiến sẽ giảm, các nhà phân tích cũng như giám đốc điều hành ngành đang đưa ra dự đoán về thời điểm Trung Quốc sẽ đạt đến đỉnh tiêu thụ dầu mỏ.

Zhou Xinhuai, giám đốc điều hành của công ty dầu mỏ nhà nước Cnooc, cho biết quan điểm chung là Trung Quốc sẽ đạt mức tiêu thụ cao nhất mọi thời đại trong năm nay.

Nhu cầu sử dụng xăng, dầu giảm mạnh

Lượng xe điện ngày càng tăng ở Trung Quốc sẽ tiếp tục làm giảm mức tiêu thụ nhiên liệu từ dầu mỏ. Các nguồn nhu cầu dầu thay thế tiềm năng như Ấn Độ không có lượng tiền dồi dào như Trung Quốc.

Ciaran Healy, nhà phân tích thị trường dầu mỏ tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế, cho biết: “Trung Quốc sẽ không còn là sự đảm bảo cho tăng trưởng nhu cầu dầu như trong 10 năm qua. Điều này có ý nghĩa to lớn đối với mọi người trên toàn thế giới”.

Tuy nhiên, những dự đoán về nhu cầu dầu đạt đỉnh nói chung – và đặc biệt là ở Trung Quốc – là quá sớm. Công ty dầu khí quốc doanh lớn nhất nước này, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc, vào năm 2017 đã dự báo rằng mức tiêu thụ cuối cùng sẽ đạt mức 690 triệu tấn mỗi năm. 

Năm tiếp theo, cơ quan tăng dự báo lên 700 triệu tấn, rồi lên 740 triệu trước khi đạt 780 triệu tấn - triển vọng dự báo được đưa ra ở thời điểm hiện tại.

Dự đoán mức đỉnh tiêu thụ của Trung Quốc dựa trên giả định rằng tỷ lệ áp dụng xe điện của nước này sẽ tiếp tục tăng. Tuy nhiên, để xe điện thực sự trở nên phổ biến, chúng không thể chỉ là ô tô chạy trong thành phố mà cần có khả năng hoạt động ở các khu vực lớn hơn. 

Ngoài ra, xe điện không thể chỉ phục vụ các khách hàng có điều kiện mà chúng cần trở thành lựa chọn của mọi người ở mọi tầng lớp xã hội.

Xe điện ở Trung Quốc có nhiều hình dạng và kích cỡ, từ chiếc SUV Yangwang cực kỳ sang trọng, có thể đi được 1.000 km trong một lần sạc, đến chiếc Wuling Hongguang Mini cơ bản, có thể đi được khoảng 120 km một lần sạc. 

Phóng viên của Bloomberg đã thử trải nghiệm xe điện tại Trung Quốc để có những thông tin chính xác nhất. Họ đã chọn BYD Qin, mẫu sedan hạng A chạy bằng năng lượng mới đầu tiên đạt doanh số một triệu chiếc.

Đến trạm sạc đầu tiên của Sinopec, một nhân viên họ Zhang cho biết trong vài năm kể từ khi trạm sạc mở cửa, việc tính phí đã phát triển mạnh. 

Ô tô sạc 24 giờ một ngày và vào giờ ăn trưa, có rất nhiều tài xế hút thuốc trong khi chờ sạc pin đến mức Sinopec phải lắp một bức tường bê tông giữa hai khu vực (một bên sạc điện, một bên bơm xăng dầu) để thuốc lá vương vãi không trở thành mối nguy hiểm đối với các cây xăng.

Zhang nói: “Sẽ không có ai lái xe chạy xăng trong tương lai. Đó sẽ là một thế giới dành cho xe ô tô điện.”

Nếu đi một vòng ở Trung Quốc, người ta sẽ nhanh chóng nhận ra rằng các cơ sở sạc như ở trạm Sinopec không còn là ngoại lệ nữa. Tới nay, Trung Quốc đã có khoảng 2,5 triệu trạm sạc công cộng, nhiều nhất trên thế giới.

Li Yong, hiện đang lái chiếc xe điện Changan Auto để vận chuyển thịt từ trang trại ngỗng của mình ở tỉnh An Huy đến khách hàng cách đó vài trăm km, cho biết việc chuyển đổi từ dùng xăng sang điện đang giúp anh tiết kiệm khoảng 80% chi phí nhiên liệu.

Khi giá ban đầu của xe điện đã giảm xuống, năng lượng giá rẻ đồng nghĩa với việc sở hữu trọn đời một chiếc xe điện giờ đây rẻ hơn so với một chiếc xe chạy bằng xăng dầu.

“Tôi sẽ không bao giờ quay lại dùng xe xăng”, Li nói tại một trạm sạc ở phía bắc Hợp Phì. “Ô tô điện rất tiện lợi và tiết kiệm chi phí.”

Trung Quốc có nguồn điện rẻ nhất thế giới nhờ sử dụng rộng rãi năng lượng tái tạo và nguồn than giá rẻ. Trung Quốc tiêu thụ hơn một nửa nguồn cung của thế giới và than chiếm khoảng 60% sản lượng điện của nước này. 

Vì vậy, mặc dù đất nước đang đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo, nhưng không có vẻ như làn sóng xe điện sẽ nhanh chóng biến Trung Quốc thành hình mẫu trong việc bảo vệ môi trường — ngay cả khi điều đó có nghĩa là một bước.

Xe điện có thực sự bảo vệ môi trường?

Nhiều nghiên cứu cho rằng, việc sản xuất xe điện gây ra ô nhiễm môi trường nhiều hơn là xe dùng động cơ đốt trong bởi xe điện có bộ pin đòi hỏi nhiều kim loại và carbon để khai thác và tinh chế. Tuy nhiên lượng khí thải khi xe hoạt động có thể bù đắp vào phần chênh lệch này.

Trong suốt vòng đời 17 năm hoạt động, một chiếc Tesla ở Mỹ có thể thải ra lượng carbon dioxide ít hơn 55 tấn so với việc sử dụng lượng xăng tương đương.

Để giảm thiểu tác hại đến môi trường, một số công ty như GEM Co. cũng đang nghiên cứu và nghĩ ra cách tái chế pin thông qua phương pháp hóa học để giảm thiểu lượng pin bị thải ra môi trường.